Cukrzyca

Niewidoczna pandemia współczesnego świata

Cukrzyca – niewidoczna pandemia współczesnego świata

Cukrzyca, często nazywana „chorobą dobrobytu”, jest jednym z największych wyzwań zdrowotnych naszej epoki. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że na cukrzycę cierpi blisko 422 miliony ludzi na świecie, a w Polsce ta liczba wynosi około 3 miliony. Szacuje się, że około 1 milion osób nie jest zdiagnozowany, co świadczy o tym, że skala problemu jest większa, niż podaje statystyka. 

Cukrzyca jest jednym z głównych globalnych zagrożeń dla zdrowia publicznego. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), cukrzyca była siódmą najczęstszą przyczyną śmierci na świecie w 2016 roku. Bezpośrednio przyczyniła się do 1,6 miliona zgonów. Ponadto przyczyniła się do dodatkowych 2,2 miliona zgonów poprzez zwiększenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i innych poważnych schorzeń.

W Polsce, według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) z 2019 roku, z powodu cukrzycy zmarło blisko 5 tysięcy osób. Te statystyki jednak mogą nie odzwierciedlać pełnej skali problemu, ponieważ cukrzyca często prowadzi do poważnych powikłań, które mogą skrócić życie, takich jak choroby serca, udary mózgu, niewydolność nerek, a także problemy ze wzrokiem i nogami, które mogą prowadzić do amputacji. 

Istnieje wiele typów cukrzycy, najczęściej występujące to: 

 

1. 1. Cukrzyca typu 1: jest to autoimmunologiczna choroba, w której układ immunologiczny niszczy komórki beta w trzustce, które produkują insulinę. Występuje najczęściej u dzieci i młodzieży, ale może pojawić się w każdym wieku.
      
      
   2. Cukrzyca typu 2: ten rodzaj cukrzycy związany jest z insulinoopornością, czyli stanem, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na insulinę. Cukrzyca typu 2 jest zwykle diagnozowana u dorosłych, ale z biegiem lat coraz częściej występuje u dzieci i młodzieży.
      
      
   3. Cukrzyca ciążowa: pojawia się podczas ciąży i zwykle ustępuje po porodzie, choć zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości o 15%.
      
      
   4. Inne formy cukrzycy: Cukrzyca może również wynikać z innych medycznych stanów lub czynników, takich jak choroby trzustki, zespoły genetyczne, leki czy infekcje.

1.  

1.  

Stan przed cukrzycowy jest poważnym ostrzeżeniem, które wysyła organizm. Brak reakcji na tym etapie zawsze prowadzi do cukrzycy.

Przyczyny cukrzycy

Cukrzyca może wynikać z różnych przyczyn, które różnią się w zależności od typu cukrzycy. Poniżej najważniejsze czynniki, które mogą prowadzić do rozwoju cukrzycy:

 

1. Dziedziczenie genetyczne: geny odgrywają istotną rolę w rozwoju cukrzycy, szczególnie cukrzycy typu 1.
2. Autoimmunologiczne zniszczenie komórek beta trzustki: jest to główna przyczyna cukrzycy typu 1, gdzie układ immunologiczny atakuje i niszczy komórki produkujące insulin
3. Insulinooporność: to stan, w którym komórki organizmu stają się mniej wrażliwe na działanie insuliny, co jest kluczową przyczyną cukrzycy typu 2.
4. Nadwaga i otyłość: są one silnie związane z cukrzycą typu 2, ponieważ mogą prowadzić do insulinooporności.
5. Niewłaściwe odżywianie: dieta bogata w tłuszcze nasycone, cukry proste i mała ilość błonnika zwiększają ryzyko cukrzycy typu 2.
6. Brak aktywności fizycznej: siedzący tryb życia zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2.=
7. Ciąża: cukrzyca ciążowa zwiększa o 15% ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w późniejszym wieku.
8. Wiek: ryzyko cukrzycy typu 2 zwiększa się z wiekiem, szczególnie po 45 roku życia.
9. Syndrom policystycznych jajników: kobiety, u których stwierdzono PCOS są bardziej narażone na cukrzycę typu 2.
10. Częściowe lub całkowite usunięcie trzustki: prowadzi do cukrzycy zależnej od insuliny.
11. Stres i choroby: stres, zarówno fizyczny jak i emocjonalny, oraz niektóre choroby mogą zwiększyć poziom cukru we krwi i prowadzić do cukrzycy.
    
    Pamiętaj, że choć wymienione czynniki zwiększają ryzyko cukrzycy, nie każdy, kto jest narażony na te czynniki, rozwinie tę chorobę. Styl życia, a w szczególności właściwa dieta i aktywność fizyczna odgrywają kluczową rolę w rozwinięciu się tej choroby. Oznacza to, że nie każdy, kto dziedziczy skłonność do cukrzycy musi na nią zachorować.  

Ma tutaj zastosowanie zasada Pareto 20:80: 

za 20% twojego zdrowia odpowiadają geny, za 80% odpowiadasz Ty. 

Konsekwencje cukrzycy i choroby powiązane z cukrzycą

Cukrzyca to poważna choroba przewlekła, która, jeśli nie jest odpowiednio kontrolowana, może prowadzić do wielu poważnych powikłań. Oto niektóre z najczęstszych konsekwencji cukrzycy:

 

• • Choroby serca i naczyń krwionośnych: cukrzyca zwiększa ryzyko wystąpienia wielu problemów z sercem i naczyniami krwionośnymi, takich jak choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar, choroba tętnic obwodowych i niewydolność serca.

• • Neuropatia cukrzycowa: wysokie poziomy cukru mogą uszkodzić nerwy w całym ciele, prowadząc do bólu, mrowienia lub utraty czucia, najczęściej w nogach i stopach.

• • Nefropatia cukrzycowa: cukrzyca jest jedną z głównych przyczyn chorób nerek i może prowadzić do ich niewydolności.

• • Retinopatia cukrzycowa i inne problemy ze wzrokiem: cukrzyca może uszkodzić naczynia krwionośne w siatkówce oka, prowadząc do utraty wzroku, zwiększa również ryzyko zaćmy i jaskry.

• • Problemy z gojeniem się ran i infekcje skóry: wysoki poziom glukozy we krwi spowolnia proces gojenia ran i zwiększa ryzyko infekcji skóry.

• • Stopa cukrzycowa: neuropatia, złe krążenie i infekcje mogą prowadzić do poważnych problemów z nogami, w tym wrzodów i gangreny, które mogą wymagać amputacji.

• • Problemy z jamą ustną: cukrzyca zwiększa ryzyko chorób dziąseł, zapalenia i infekcji jamy ustnej, co może prowadzić do utraty zębów.

• • Osteoporoza: cukrzyca zwiększa ryzyko osteoporozy, stanu charakteryzującego się osłabieniem kości, co zwiększa ryzyko złamań.

• • Problemy z ciążą: wysoki poziom glukozy we krwi zwiększa ryzyko komplikacji w ciąży, takich jak ciężka preeklampsja, poród przedwczesny i wady wrodzone u dziecka.

• • Zespół metaboliczny: cukrzyca często występuje wraz z innymi zaburzeniami, takimi jak nadciśnienie, podwyższony poziom cholesterolu i otyłość, tworząc tzw. zespół metaboliczny.

• • Problemy psychiczne: cukrzyca może zwiększać ryzyko depresji, lęku i innych problemów psychicznych.

• • Choroba Alzheimera: według niektórych badań, cukrzyca może zwiększać ryzyko choroby Alzheimera, choć badania nad tym tematem są nadal prowadzone.

Te poważne konsekwencje pokazują, jak ważne jest wczesne wykrycie, prawidłowe leczenie i kontrola cukrzycy. Poprzez zdrowy styl życia, właściwą dietę, regularną aktywność fizyczną i regularne kontrole u lekarza, osoby z cukrzycą mogą znacząco zredukować ryzyko tych powikłań. 

Jak rozpoznać cukrzycę lub stanu przed cukrzycowy? 

 

Stan przedcukrzycowy często jest wykrywany za pomocą badań, ponieważ często „nie czuć podwyższonego poziomu glukozy we krwi.  Jeżeli stan ten  utrzymuje się przez dłuższy czas możesz doświadczać następujących objawów: 

 

 

1. 1. nadmierne pragnienie (polidypsja) – częsta potrzeba picia dużej ilości wody
      
      
   2. wielomocz (poliuria) – oddawanie dużej ilość moczu, co może prowadzić do częstych wizyt w toalecie.
      
      
      
   3. nadmierne łaknienie (polifagia) – silne uczucie głodu i ciągłe łaknienie.
      
      
      
   4. hipoglikemia – nagły spadek poziomu glikozy we krwi, może prowadzić do utraty przytomności
      
      
      
   5. utrata masy ciała bez widocznych powodów, mimo zachowania normalnego lub zwiększonego apetytu.
      
      
   6. zmęczenie i osłabienie: zarówno cukrzyca i stan przed cukrzycowy mogą powodować uczucie chronicznego zmęczenia i braku energii.
      
      
   7. zwiększona podatność na infekcje, takie jak infekcje skórne, drożdżakowe lub infekcje układu moczowego.
      
      
   8. niewłaściwe gojenie się ran – rany i skaleczenia mogą goić się wolniej i są bardziej podatne na infekcje u osób z cukrzycą.
      
      
   9. zaburzenia wzroku: pogorszenie wzroku, wzrost ryzyka wystąpienia zaćmy czy retinopatii cukrzycowej.
      
      
   10. zaburzenia nastroju: częste zmiany nastroju, drażliwość, lęki i depresja.
       
       
   11. problemy z układem nerwowym – wysoki poziom cukru we krwi może uszkadzać nerwy, prowadząc do tzw. neuropatii cukrzycowej, która objawia się mrowieniem, drętwieniem, bólem i osłabieniem w kończynach.
       
       Co najmniej raz w roku należy robić badania, których częścią powinno być badanie poziomu glukozy. Poziom glukozy we krwi można oceniać zarówno na czczo, jak i po godzinie i po dwóch godzinach od zjedzenia posiłku – tzw. krzywa glukozowa. W warunkach laboratoryjnych posiłek zostaje zastąpiony 75% roztworem glukozy. 

 

1. 1. Badanie glukozy na czczo: Badanie należy wykonać po co najmniej 12 godzinach postu.

1. • Norma: Poniżej 99 mg/dl
   • Stan przedcukrzycowy: 100-125 mg/dl
   • Cukrzyca: 126 mg/dl lub więcej (w dwóch różnych badaniach)

1.  

1.  

2. 2. Test tolerancji glukozy doustnej (OGTT – Oral Glucose Tolerance Test): test ten polega na pomiarze poziomu glukozy we krwi na czczo, a następnie 1 i 2 godziny po wypiciu roztworu zawierającego 75% roztwór glukozy.

 

2. • Norma: Poniżej 140 mg/dl (2 godziny po spożyciu roztworu)

• • Stan przedcukrzycowy: 140-199 mg/dl (2 godziny po spożyciu roztworu)

• • Cukrzyca: 200 mg/dl lub więcej (2 godziny po spożyciu roztworu)

 

3. 3. Badanie HbA1c (hemoglobina glikowana): jest to średni poziom glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy.

 

3. • Norma: Poniżej 5,7%

• • Stan przedcukrzycowy: 5,7% – 6,4%

• • Cukrzyca: 6,5% lub więcej (w dwóch różnych badaniach)

Zapobieganie i kontrolowanie cukrzycy

Mimo iż nie jesteśmy w stanie zapobiec cukrzycy typu 1, istnieje wiele środków, które można podjąć, aby zapobiec cukrzycy typu 2 lub opóźnić jej wystąpienie. Zasady te dotyczą również osób, które mają zdiagnozowaną cukrzycę lub stan przed cukrzycowy:

 

1. Zachowaj zdrową masę ciała: nadwaga i otyłość są głównymi czynnikami ryzyka dla cukrzycy typu 2. Utrzymanie zdrowej masy ciała poprzez zdrową dietę i aktywność fizyczną jest kluczowe.
   
   
2. Dbaj o dietę: dieta powinna być bogata w błonnik, uboga w tłuszcze nasycone i cukry proste. Jadłospis oparty na produktach o niskim indeksie glikemicznym jest skutecznym orędziem w panowaniu nad cukrzycą. 
   
3. Ruszaj się: dąż do co najmniej 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej dziennie. Może to obejmować chodzenie, jazdę na rowerze czy pływanie.  
   
4. Regularne badania: jeśli jesteś w grupie ryzyka cukrzycy, regularne badania poziomu cukru we krwi są kluczowe do wczesnego jej wykrywania.
   
5. Nie pal: palenie tytoniu zwiększa ryzyko cukrzycy.
   
   
6. Kontroluj ciśnienie krwi i poziom lipidów: wysokie ciśnienie krwi i poziom cholesterolu zwiększają ryzyko cukrzycy.
   
   
7. Kontrolowanie cukrzycy jest niezbędne do zapobiegania powikłaniom i utrzymania jakości życia. Jak monitorować cukrzycę, aby nie dopuścić do powikłań? Największą rolę w tym aspekcie odgrywa dieta. 
   
   

Szczególna rola diety w zapobieganiu i kontrolowaniu cukrzycy

Poprzez właściwe wybory żywieniowe, możemy kontrolować poziom glukozy we krwi, utrzymać zdrową wagę ciała i zapobiec powikłaniom związanym z cukrzycą. 

Oto kilka aspektów diety, które warto wziąć pod uwagę:

 

• • Indeks glikemiczny (IG): jest to wskaźnik, która mówi o tym, jak szybko i jak mocno dany produkt żywnościowy podnosi poziom glukozy we krwi. Dotyczy głównie węglowodanów, produkty białkowe takie jak mięso czy tłuszcze mają indeks = 0.  
    
    Wybieranie pokarmów o niskim indeksie glikemicznym pomaga kontrolować poziom glukozy we krwi. Należą do nich pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa i niektóre owoce, w szczególności owoce jagodowe, czyli maliny, jagody, jeżyny, borówki.

• • Tłuszcze: tłuszcze nienasycone znajdujące się w oliwie z oliwek, orzechach, awokado i rybach (zwłaszcza tłustych, jak łosoś czy makrela), są dobre dla serca. Natomiast tłuszcze nasycone (pochodzące z produktów pochodzenia zwierzęcego) i tłuszcze trans (obecne w produktach cukierniczych czy daniach typu fast food) powinny być spożywane w jak najmniejszych ilościach, ponieważ mogą prowadzić do wzrostu masy ciała i zwiększenia ryzyka chorób serca.

• • Białko: białko ma niewielki wpływ na poziom glukozy we krwi, a dodatek białka w posiłku pozwala na zwiększenie uczucia sytości. Dobre źródła białka obejmują chude mięso, drób, ryby, jaja, orzechy, nasiona, rośliny strączkowe i produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu.

• • Błonnik: błonnik pomaga kontrolować poziom glukozy we krwi, ponieważ spowalnia jej wchłanianie, dzięki temu spowalnia trawienie, wydłuża uczucie sytości. Błonnik pełni bardzo wiele różnych funkcji, między innymi odżywia mikrobiotę jelitową. Dobre źródła błonnika to pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe, warzywa i owoce.

• • Owoce: są bogate w błonnik, jednak należy je rozpatrywać w kategorii cukru a nie kalorii czy ilości błonnika, który można pozyskać z innych produktów. Osobom chorym na cukrzycę zalecam umiarkowane spożywanie owoców i unikanie ich spożywania do kolacji i po kolacji. 

• • Porcje: nawet zdrowe jedzenie może prowadzić do zbyt dużego wzrostu poziomu glukozy we krwi, jeśli spożywasz go zbyt dużo. Odpowiedniego komponowania posiłków można się nauczyć, tak, aby nie dopuścić do cukrzycy lub nauczyć się ją kontrolować. 

Zrozumienie, jak różne produkty i posiłki wpływają na poziom glukozy we krwi i jak zapewnić sobie zrównoważoną dietę, jest kluczem do zapobiegania oraz kontrolowania cukrzycy. 

 

Jeżeli nie wiesz, jak samemu skomponować dietę sprawdź dietę z niskim indeksem glikemicznym.

 

Pamiętaj, że powyższe zasady nie dotyczą osób, które cierpią na wiele chorób. W takim przypadku możesz zdecydować się na współpracę indywidualną.